وضعیت بهداشت و سلامت مهاجران
(به مناسبت روز جهانی پناهندگان- 20 ژوئن)
هماکنون در ایران، بیش از ٣ میلیون مهاجر زندگی میکنند. اکثریت قریب به اتفاق این مهاجران برای دسترسی به خدمات درمانی در ایران با موانع و دشواریهای جدی مواجهاند. در این مقاله، ضمن اشاره به مهمترین عوامل مهاجرت و نیز آمارهای اخیر مهاجرت به ایران، وضعیت دسترسی مهاجران به خدمات درمانی را مختصراً توصیف میکنیم.

در سالیان اخیر، پدیدهی مهاجرت بیش از همیشه تبدیل به مسألهای جهانی گشته است. فقدان امنیت، نابهرهمندی از حقوق بشر، فقر و تغییرات اقلیمی از جمله مهمترین عوامل مهاجرت هستند. عوامل سیاسی نیز، همچون تحت تعقیب گرفتن بابت قومیت، دین، نژاد، فعالیت سیاسی و تفاوت فرهنگی نیز از جمله عوامل مهاجرتاند. جنگ، درگیری داخلی، تعقیب حکومتی یا احتمال بالای وجود چنین رخدادهایی میتوانند منجر به آن شوند که مردمان از کشور خود مهاجرت کنند. عوامل اقتصادی همچون شرایط و قوانین کار، بیکاری و سلامت کلی اقتصاد یک کشور نیز در مهاجرت نقش دارند.
مطابق آمارهای آژانس مهاجران سازمان ملل متحد، هماکنون در کشور ما بیش از ٣ میلیون مهاجر زندگی میکنند که اکثریت قریب به اتفاق آنان را مهاجران افغانستانی، و عدهی اندکی را مهاجران عراقی تشکیل میدهند. بنا به آمارهای این سازمان، از زمان تغییر وضعیت حکومت افغانستان در سال ٢٠٢١، حدود ١ میلیون نفر از افغانستان به ایران مهاجرت کردهاند. تا اوایل سال ٢٠٢٢، از میان مهاجران تازه وارد به ایران، ۴۵ درصد زیر ١٨ سال، ۵٨ درصد زن، و ٢٣ درصد خانوارهایی با سرپرست زن بودهاند.
مهاجران افغانستانی در ایران، شامل مهاجران «بدون مدرک» و مهاجران «دارای کارت آمایش» میشوند. مهاجران بدون مدرک در ایران با جمعیت حدود ٢.٢ میلیون نفر، دائماً با خطر بازگردانده شدنِ اجباری و بعضاً توأم با خشونت به کشور خود مواجهاند، آن هم فارغ از خطراتی که ممکن است متوجهشان باشد. مهاجران دارای کارت آمایش نیز که طبق اعلام رسمی ٧۵٠هزار نفر هستند هر ساله، با توجه به تغییر شرایط اقتصادی و قوانین مهاجرتی، اضطراب شدیدی و مداومی برای تمدید نشدن کارت اقامت خود یا یکی از نزدیکانشان دارند. در برخی موارد، خانوادههای مهاجر بابت عدم تمدید کارت یکی از اعضای خانواده، دوپاره یا چندپاره میشوند.

هزینههای درمانی بالا و عدم دسترسی به بیمه، تأمین سلامت مهاجران افغانستانی را با دشواری مواجه میکند. فرایند بیمه شدن مهاجران افغانستانی در ایران، به جز برای بیماران خاص* که هزینهی بیمهی آنها توسط کمیساریای مهاجران سازمان ملل پرداخت میشود، بسیار دشوار است. مهاجران قانونی و دارای مدرک، باید تمام حق بیمهی سالانه را یکجا و برای تمام اعضای خانواده پرداخت کنند تا بتوانند از پوشش بیمهی سلامت عادی، بهرهمند شوند. این مبلغ در سال ١۴٠٢ برای یک خانوادهی چهار نفره، بیش از ۶ میلیون تومان و برای یک خانوادهی شش نفره بیش از ٩ میلیون تومان است. بسیاری از خانوادههای مهاجر، حتی اگر دارای مدرک اقامت باشند، استطاعت پرداخت چنین مبلغی را ندارند! بنا به یک گزارش، به جز ١٢٠ هزار بیمار خاص* که توسط سازمان ملل تحت پوشش بیمهی سلامت قرار گرفتهاند، حدود ۵٠ هزار افغانستانی از بیمهی سلامت بهرهمند هستند و بقیهی مهاجران دارای مدرک از این بیمه برخوردار نیستند (یعنی حدود ۵۸۰ هزار نفر علیرغم امکان قانونیِ بیمه شدن، به دلیل حق بیمهی گران قیمت از خدمات بیمهای بیبهره اند). این دشواریها، برای مهاجران بدون مدرک (با ٢.٢ میلیون نفر جمعیت) که فاقد هرگونه حمایت بیمهای هستند و حتی برای دریافت سادهترین خدمات بیمارستانی یا سرپایی به مشکل برمیخورند، مضاعف است. این دسته از مهاجران، برای مراجعه به مراکز درمانی، حتی برای دریافت خدمات ضروری، دائماً با وحشت از بازگردانده شدن اجباری به کشورشان مواجهاند. در حالی که پیگیری نیازهای درمانی هیچ ربطی به دیپورت افراد ندارد و بیماران افغانستانی در بیمارستان ها در امنیتاند. اما احساس خطر دائمی و زندگی بیثبات و همواره در معرض تهدید، ترسی را در جان آنها نهادینه کرده که متاسفانه نمیتوانند به مراکز درمانی هم اعتماد کنند و این مساله موجب بغرنج تر شدن وضعیت سلامتی آنها میشود.


لازم است سازمانهای مردمنهاد حوزهی سلامت و حوزهی مهاجرت، از سویی مطالبهی تغییر قوانین به نفع ادای حقوق اولیهی انسانی مهاجران را داشته باشند و از سوی دیگر، حمایتهای خود را از مهاجران، اعم از مهاجران دارای مدرک یا فاقد مدرک، دریغ نکنند.
این مطلب را با کسانی که مطالعه آن را برایشان مفید میدانید به اشتراک بگذارید
شاید خواندن این مطالب را نیز دوست داشته باشید:
مشارکت مالی در طرح «حمایت درمانی از پناهجویان» دستان مهر